O nas | Zapraszamy do myślenia

Jeśli czujesz się w religii istotą zniewoloną, rzuć tę religię. Religia niesie ze sobą doświadczenie wolności. Przed Bogiem niczego się nie musi, wszystko się może. – Tischner, Józef. 2009. Wiara ze słuchania: kazania starosądeckie 1980-1992. Kraków: Wydawnictwo Znak. 

Spór o człowieka

Zapraszamy do myślenia

 Józef Tischner fot. K.Gierałtowski

Rozmowa o słowie, dialogu i rzeczywistości

Ksiądz filozof.

Bóg jest Bogiem ludzi wolnych. Bóg jest Bogiem ludzi myślących.

Najgłębszym problemem nie jest panowanie nad drugim człowiekiem, ale w jaki sposób obudzić w nim człowieczeństwo. Człowiek może w drugim człowieku obudzić poczucie jego wolności. Człowieczeństwem jest wolność.

Doświadczenie wolności nie na tym polega, żeby móc robić to i tamto; doświadczenie wolności polega na tym, żeby się czuć w świecie jak u siebie. Świat, który na początku jest w sobie, zmienia się na świat >>dla mnie<< dzięki myśleniu. Wolność nie polega na wyborze ani na braku wyboru. Wolność jest sposobem bycia. Jest to sposób bycia wedle rozumu.To jedna z wielu słynnych wypowiedzi ks. Józefa Tischnera na temat wolności. Czym jest wolność? Odpowiadając na to pytanie, Tischner na pierwszym miejscu stawia myślenie. To ono sprawia, że człowiek staje się wolny. Myślenie usuwa iluzje, usuwa lęki, pozwala widzieć wyraźniej rzeczy i zjawiska, pomaga zrozumieć, co drugi do mnie mówi. Przede wszystkim jednak – oswaja to, co nieoswojone. Człowiek, dzięki myśleniu, nie czuje się na ziemi obcym, wygnańcem. Jest u siebie. Można powiedzieć: tyle wolności, ile rozumności.

Kiedy mowa o wolności, bardzo chętnie sięgamy po rozmaite metafory. Dla jednych najlepszym obrazem wolności będzie otwarta przestrzeń, widok ze szczytów gór, swobodny lot w powietrzu. Dla innych – będzie to obraz domu, rodziny, narodu. Dla jeszcze innych – obraz wysiłku, zmagań, walki. Każdy z tych obrazów mówi o wolności coś istotnego: wolność to szerokie horyzonty, wolność z natury swej chce być dzielona z innymi, wolność to wartość, dla której nieraz trzeba narazić życie.To wszystko jest ważne. Ale Tischner w swojej odpowiedzi kładzie nacisk na myślenie. W tych wszystkich wysiłkach, o jakich mówią wspomniane obrazy, człowiekowi musi towarzyszyć myśl. Nie wystarczą same doświadczenia, muszą być też myśli o doświadczeniach. Cóż z tego, że coś się przeżyło, skoro się tego nie rozumie i nie wyciąga z tego żadnej lekcji. Cóż z narażania życia, jeśli się nie wie, w imię czego się to życie narażało. 

 Bezmyślność może zamienić dom w kryjówkę, a naród podzielić – jak pisał Norwid – na „koczowiska polemiczne, których ogniem niezgoda, a rzeczywistością dym wyrazów”